Literary Terminology A Comprehensive Guide

Spread the love

Table of Contents

Literary Terminology A Comprehensive Guide साहित्यिक शब्दावली: सविस्तर मार्गदर्शन

साहित्यिक शब्दावली (2000 शब्दांसह तपशीलवार माहिती)

साहित्यिक शब्दावली म्हणजे साहित्य क्षेत्रात वापरले जाणारे विशेष शब्द व त्यांचे अर्थ. ही शब्दावली साहित्याचे बारकावे समजून घेण्यासाठी महत्त्वाची ठरते. साहित्य हे समाजाचे प्रतिबिंब असते, आणि त्यासाठी वापरली जाणारी भाषा, शैली, व संदर्भ यांचा समृद्ध साठा जाणून घेणे गरजेचे असते. पुढे काही महत्त्वाच्या साहित्यिक शब्दांची माहिती दिली आहे.

join our WhatsApp channel for latest update

Literary Terminology A Comprehensive Guide

साहित्यिक शब्दावलीचे महत्त्वाचे घटक

१. आलेख (Plot)

साहित्यकृतीतील घटनांचा क्रम म्हणजे आलेख. त्यामध्ये कथा, उपकथानक, व पात्रांची कृती यांचा समावेश असतो.

२. प्रसंग (Scene)

कथेत किंवा नाटकात विशिष्ट जागा व वेळेतील घटना म्हणजे प्रसंग. तो कथानकाच्या प्रवाहाला जोडतो.

३. शैली (Style)

लेखकाच्या अभिव्यक्तीची विशिष्ट पद्धत म्हणजे शैली. ती साधी, अलंकारिक, किंवा नाट्यमय असू शकते.

४. पात्र (Character)

कथेत सहभागी असणाऱ्या व्यक्ती किंवा व्यक्तिरेखा. मुख्य पात्र, सहाय्यक पात्र, आणि खलनायक अशी त्यांची विभागणी होते.

५. कथानक (Narrative)

घटनांच्या कथनाची पद्धत म्हणजे कथानक. प्रत्यक्ष (Direct) किंवा अप्रत्यक्ष (Indirect) स्वरूपात ते सादर होते.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

६. प्रस्तावना (Prologue)

साहित्यकृतीला सुरुवात करणारा परिच्छेद. त्यात विषयाची झलक दिली जाते.

७. उपसंहार (Epilogue)

साहित्यकृतीचा शेवट. तो कथानकाचे समाधानकारक किंवा खुल्या स्वरूपात उत्तर देतो.

free quiz no	quiz link
1(new)	play quiz
2(new)	play quiz
3(new)	play quiz
4(new)	play quiz
5(new)	play quiz

Detailed Information on the Reading Process with MCQs

८. रस (Emotion)

काव्य किंवा साहित्यकृती वाचताना किंवा पाहताना वाचकांच्या मनात निर्माण होणारी भावना म्हणजे रस. उदाहरणार्थ, करुणरस, शृंगाररस, वीररस.

९. छंद (Meter)

काव्याच्या ओळींचा ठरावीक लयबद्ध क्रम म्हणजे छंद. तो साहित्याचे सांगीतिक स्वरूप ठरवतो.

१०. अलंकार (Figure of Speech)

साहित्यकृतीला आकर्षक बनवण्यासाठी वापरलेले भाषिक सौंदर्य. उदा. रूपक, अनुप्रास, यमक.

११. प्रतिमा (Imagery)

साहित्यकृतीत वर्णनातून उलगडणारे चित्र, भावना किंवा कल्पना म्हणजे प्रतिमा.

१२. सांकेतिकता (Symbolism)

Literary Terminology A Comprehensive Guide

विशिष्ट गोष्टींच्या माध्यमातून लपवलेले अर्थ प्रकट करणे.

१३. विनोद (Humor)

साहित्यकृतीत हास्य निर्माण करणारे घटक.

१४. व्याकरणिक रचना (Syntax)

वाक्यरचनेतील शास्त्रशुद्धता.

१५. वृत्ती (Tone)

लेखकाची भावना किंवा दृष्टिकोन.

१६. शब्दचित्र (Word Picture)

वाचकाच्या मनात चित्र निर्माण करणारे वर्णन.

१७. वर्णन (Description)

एखाद्या प्रसंगाचे किंवा व्यक्तीचे तपशीलवार वर्णन.

१८. परिष्कृत भाषा (Refined Language)

साहित्याला भारदस्तपणा आणणारी सुशोभित भाषा.

१९. प्रेरणा (Inspiration)

साहित्यकृती लिहिताना आलेली स्फूर्ती किंवा उद्दीष्ट.

२०. संवाद (Dialogue)

पात्रांमधील संभाषण.

free quiz no	quiz link
6	play quiz
7	play quiz
8	play quiz
9	play quiz
10	play quiz

Detailed Information on the Reading Process with MCQs

२० बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs) व उत्तरांसह स्पष्टीकरण

प्रश्न १: साहित्यकृतीतील “प्रस्तावना” म्हणजे काय?

A) शेवटचा परिच्छेद
B) कथा सुरू होण्यापूर्वीचा भाग
C) नाट्याचा मध्यभाग
D) कथेतील संवाद

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: प्रस्तावना ही साहित्यकृतीच्या सुरुवातीला असते आणि ती वाचकाला विषयाची झलक देते.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

प्रश्न २: “रस” म्हणजे काय?

A) काव्याची चव
B) वाचकांच्या मनातील भावना
C) लेखकाचा दृष्टिकोन
D) संवादाचा प्रकार

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: रस म्हणजे वाचकाच्या मनात काव्य व साहित्यामुळे निर्माण होणारी भावना.

प्रश्न ३: “छंद” कशाशी संबंधित आहे?

A) वाक्यरचना
B) काव्याचे लयबद्ध स्वरूप
C) पात्रांचा संवाद
D) प्रस्तावना

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: छंद हे काव्याच्या ओळींतील लयबद्धतेशी संबंधित आहे.

प्रश्न ४: साहित्यकृतीतील “कथानक” म्हणजे काय?

A) घटना सांगण्याची पद्धत
B) पात्रांचा अभ्यास
C) भाषा आणि शैली
D) लेखकाची प्रस्तावना

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: कथानक म्हणजे घटनांच्या क्रमाने केलेले सादरीकरण.

ree quiz no	quiz link
11	play quiz
12	play quiz
13	play quiz
14	play quiz
15	play quiz

Detailed Information on the Reading Process with MCQs

प्रश्न ५: “अलंकार” याचा उपयोग कशासाठी केला जातो?

A) व्याकरण सुधारण्यासाठी
B) काव्याला सौंदर्य देण्यासाठी
C) कथेचे वर्णन करण्यासाठी
D) संवाद साधण्यासाठी

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: अलंकारांचा उपयोग काव्य व साहित्याला आकर्षक बनवण्यासाठी होतो.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

प्रश्न ६: “शैली” शब्दाचा अर्थ काय आहे?

A) लेखकाची अभिव्यक्तीची विशिष्ट पद्धत
B) नाटकातील संवाद
C) कथेतील स्थळ
D) पात्रांची वेशभूषा

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: शैली ही लेखकाची अभिव्यक्ती दर्शवणारी असते.

प्रश्न ७: साहित्यकृतीतील “विनोद” कोणत्या घटकांवर आधारित असतो?

A) दुःखद प्रसंग
B) हास्यास्पद घटना
C) गंभीर घटना
D) प्रतिकात्मकता

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: विनोद हास्यास्पद घटकांमुळे निर्माण होतो.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

प्रश्न ८: “प्रतिमा” साहित्यकृतीत कशा प्रकारे वापरली जाते?

A) चित्रांसाठी
B) वर्णनासाठी
C) अलंकारासाठी
D) संवादासाठी

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: प्रतिमा म्हणजे वर्णनातून उलगडलेले दृश्य किंवा भावना.

प्रश्न ९: “व्याकरणिक रचना” कोणत्या घटकाशी संबंधित आहे?

A) छंद
B) वर्णन
C) वाक्यरचना
D) संवाद

उत्तर: C
स्पष्टीकरण: व्याकरणिक रचना म्हणजे वाक्याची शास्त्रशुद्ध रचना.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

प्रश्न १०: “कथानक” साधारणतः कशामध्ये आढळते?

A) निबंध
B) कविता
C) कथा
D) अलंकार

उत्तर: C
स्पष्टीकरण: कथानक मुख्यतः कथेमध्ये असते.

प्रश्न ११: “संवाद” म्हणजे काय?

A) पात्रांचे भाष्य
B) वाचकांचा अभिप्राय
C) लेखनाची पद्धत
D) अलंकाराची जागा

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: पात्रांमधील संभाषण म्हणजे संवाद.

Literary Terminology A Comprehensive Guide

Hindi	Click here
Marathi	Click here
Urdu	Click here
English	Click here
child dev. pedagogy	Click here
environmental studies	Click here
social studies	Click here
mathematics (newly added)	CLICK HERE