मराठी भाषा आणि साहित्याचा इतिहास|History of Marathi Language and Literature with MCQs and Detailed Answers

Spread the love

Table of Contents

History of Marathi Language and Literature with MCQs and Detailed Answers मराठी भाषा आणि साहित्याचा इतिहास २० प्रश्नोत्तरी आणि तपशीलवार उत्तरांसह

आधुनिक मराठी साहित्य:

आधुनिक मराठी साहित्य 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून अधिक विस्तारित आणि विविधतेने भरलेले होऊ लागले. यावेळी समाज सुधारणा, ब्रिटिश साम्राज्याचा प्रभाव, औद्योगिकीकरण आणि जागतिकीकरणामुळे मराठीत साहित्यिक विचारधारांमध्ये नवप्रवृत्तींना स्थान मिळालं. या काळात सामाजिक काव्य, नाटक, कादंबरी आणि लघुनिबंध लेखन प्रमुख झाले.

सामाजिक सुधारणा आणि साहित्य:
सामाजिक सुधारणा आणि साहित्य यांचा घनिष्ठ संबंध आहे. ब्राह्मणी वर्चस्वाच्या विरोधात, शिक्षण आणि स्त्री-पुरुष समानतेच्या दृष्टीकोनातून विविध साहित्यिक चळवळी उठल्या. लोकमान्य टिळक, महात्मा गांधी, आगरकर आणि कर्वे यांच्या प्रेरणेतून मराठी साहित्याला एक नवा सामाजिक चेहरा मिळाला.

join WhatsApp channel for latest update

लोकमान्य टिळक: टिळक यांच्या लेखनाने मराठीत स्वातंत्र्य चळवळीला दिशा दिली. त्यांच्या “गिता रहस्य” आणि “केसरी” हे लेखणकृती साहित्यिक आणि राष्ट्रीय विचारधारेचा आदर्श बनले.

20व्या शतकातील काव्य आणि कादंबरी लेखन:
काव्य व कादंबरी लेखन 20 व्या शतकात अधिक प्रगल्भ आणि सामाजिकदृष्ट्या जास्त जागरूक झालं. कवी कुसुमाग्रज, व. पु. कानेटकर, पु. ल. देशपांडे, आणि शं. ना. नवरे यांचे साहित्य समाजाच्या विविध पैलूंना उजागर करतं.

कुसुमाग्रज: कुसुमाग्रज यांचा “बिंब”, “आंधळे” हे काव्यसंग्रह आधुनिक मराठी साहित्याचा आदर्श ठरले. कुसुमाग्रज यांच्या काव्याने मराठीत भावनात्मक, सामाजिक आणि शाब्दिक गतीचा संगम साधला.
व. पु. कानेटकर: कानेटकर यांचे नाटक मराठी रंगभूमीसाठी एक नवा पर्व ठरले. त्यांनी कादंबरी लेखन तसेच सामाजिक नाटकांना महत्व दिलं.

आजचं मराठी साहित्य:

आजच्या काळात मराठी साहित्य अधिक विविधतापूर्ण आणि वैश्विक धारा स्वीकारते आहे. इंटरनेट, सोशल मीडिया आणि इतर आधुनिक माध्यमांचा वापर करून लेखक आपले विचार सादर करतात. मराठी काव्य, कादंबरी, कथा, आणि लघुनिबंध लेखन आपली पारंपरिक जडणघडण आणि सामाजिक दृष्टिकोन चांगल्या प्रकारे व्यक्त करतं.

आजही मराठी साहित्य वाचकांच्या हृदयाला स्पर्श करत आहे आणि नव्या पिढीला प्रेरणा देत आहे. साहित्यिक चळवळी, रचनात्मकतेच्या नव्या ओलांडण्यांमध्ये वाचनाची महत्त्वता वाढली आहे.

मराठी भाषा आणि साहित्याचा इतिहास: 20 महत्त्वाचे प्रश्नोत्तरी (MCQs) आणि त्यांचे उत्तर

1. संत तुकाराम यांच्या काव्याचा मुख्य विषय काय होता?

(a) भक्तिरचनां
(b) समाज सुधारणा
(c) संस्कृत ज्ञान
(d) धर्मनिरपेक्ष विचार
उत्तर: (a) भक्तिरचनां
स्पष्टीकरण: संत तुकाराम यांचे काव्य भक्तिरचनांवर आधारित होते, ज्यामध्ये त्यांनी ईश्वरभक्तीचा महत्त्व सांगितला.

2. “ज्ञानेश्वरी” हे पुस्तक कोणते संत लिखित आहे?

(a) संत तुकाराम
(b) संत ज्ञानेश्वर
(c) संत एकनाथ
(d) संत रामदास
उत्तर: (b) संत ज्ञानेश्वर
स्पष्टीकरण: “ज्ञानेश्वरी” हे संत ज्ञानेश्वर यांनी भगवद्गीतेचे मराठीत भाषांतर करून लिहिले.

3. कुसुमाग्रज यांच्या काव्याचा प्रमुख विषय काय होता?

(a) समाज सुधारणा
(b) व्यक्तिमत्त्वाचा विकास
(c) मानवाधिकार
(d) प्रेम आणि निसर्ग
उत्तर: (b) व्यक्तिमत्त्वाचा विकास
स्पष्टीकरण: कुसुमाग्रज यांच्या काव्याने व्यक्तिमत्त्व विकास आणि सामाजिक, नैतिकता यावर चर्चा केली.

4. कसोटी आणि पारख यांनी कोणत्याही शैलीत साहित्य निर्माण केले?

(a) नाटक
(b) काव्य
(c) कादंबरी
(d) लघुनिबंध
उत्तर: (a) नाटक
स्पष्टीकरण: कसोटी आणि पारख यांचा समावेश मराठी नाटक लेखनात होतो. त्यांचं नाटक “प्रतिनिधि काव्य” म्हणून प्रसिद्ध आहे.

5. व. पु. कानेटकर यांनी लिहिलेल्या कादंबरीचे नाव काय आहे?

(a) गोड गोळा
(b) कवी संजीव
(c) वासुदेव
(d) संस्कार
उत्तर: (c) वासुदेव
स्पष्टीकरण: व. पु. कानेटकर यांनी “वासुदेव” या कादंबरीचे लेखन केलं, जी त्यांच्या जीवनशैलीचे प्रतीक आहे.

6. पु. ल. देशपांडे यांच्या कोणत्या कादंबरीला “सारंग” म्हणून प्रसिद्ध आहे?

(a) तोरण
(b) श्रीमंत योगी
(c) शंभर लाख
(d) सारंग
उत्तर: (d) सारंग
स्पष्टीकरण: पु. ल. देशपांडे यांच्या कादंबरीला “सारंग” हे नाव दिलं.

7. संत रामदास यांची प्रसिद्ध काव्यरचना काय आहे?

(a) रामकृष्ण नाम
(b) मनुष्यत्व
(c) दशकम
(d) मतिमंद
उत्तर: (c) दशकम
स्पष्टीकरण: संत रामदास यांची “दशकम” काव्यरचना प्रसिद्ध आहे.

8. महाराष्ट्रातील ‘विठोबा’ यांच्या उपास्य दैवतावर आधारित साहित्य कधी विकसित झाले?

(a) 12 व्या शतकात
(b) 14 व्या शतकात
(c) 16 व्या शतकात
(d) 18 व्या शतकात
उत्तर: (b) 14 व्या शतकात
स्पष्टीकरण: 14 व्या शतकात ‘विठोबा’ या उपास्य दैवतावर आधारित साहित्य विकसित झाले.

9. मराठीत सुसंस्कृत साहित्य निर्मितीला कोणतं प्रमुख टाकलं आहे?

(a) संत साहित्य
(b) काव्यशास्त्र
(c) राजकीय इतिहास
(d) धार्मिक साहित्य
उत्तर: (a) संत साहित्य
स्पष्टीकरण: संत साहित्य हा मराठी साहित्यातील एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे.

10. “प्रकाशवर्धन” आणि “स्मृतिस्मरण” कोणत्या प्रकारात मोडतात?

(a) भक्तिपंथ
(b) नायकत्व कथा
(c) आधुनिक काव्य
(d) नैतिक काव्य
उत्तर: (d) नैतिक काव्य
स्पष्टीकरण: “प्रकाशवर्धन” आणि “स्मृतिस्मरण” हे नैतिक काव्यशास्त्राच्या अंतर्गत मोडतात.

free quiz no	quiz link
1(new)	play quiz
2(new)	play quiz
3(new)	play quiz
4(new)	play quiz
5(new)	play quiz

11. संत तुकाराम के अभंगों का मुख्य विषय क्या था?

(a) भक्ति और प्रेम
(b) शासकीय नीति
(c) समाज सुधार
(d) युद्ध और वीरता
उत्तर: (a) भक्ति और प्रेम
स्पष्टीकरण: संत तुकाराम के अभंगों में भक्ति और प्रेम का संदेश दिया गया है। उन्होंने ईश्वर के प्रति श्रद्धा और भक्ति की महिमा का गान किया।

12. ‘ज्ञानेश्वरी’ किसकी काव्य रचनाओं का अनुवाद है?

(a) भगवद गीता
(b) रामायण
(c) महाभारत
(d) भागवत पुराण
उत्तर: (a) भगवद गीता
स्पष्टीकरण: संत ज्ञानेश्वर ने भगवद गीता का मराठीत अनुवाद करके ‘ज्ञानेश्वरी’ रचना की थी।

13. कुसुमाग्रज का वास्तविक नाम क्या था?

(a) व. पु. कानेटकर
(b) ना. सि. फडके
(c) विजय तेंडुलकर
(d) विश्वनाथ कुसुमाग्रज
उत्तर: (d) विश्वनाथ कुसुमाग्रज
स्पष्टीकरण: कुसुमाग्रज का असली नाम विश्वनाथ कुसुमाग्रज था, जिन्होंने मराठी साहित्य को नया दृष्टिकोण और दिशा दी।

14. ‘शं. ना. नवरे’ के प्रमुख कार्यों में से एक कौन सा है?

(a) मराठी साहित्य का इतिहास
(b) मराठी लोक साहित्य
(c) संस्कार
(d) कल्याण
उत्तर: (b) मराठी लोक साहित्य
स्पष्टीकरण: शं. ना. नवरे ने ‘मराठी लोक साहित्य’ पर महत्वपूर्ण कार्य किया और मराठी लोककाव्य का संरक्षण किया।

15. व. पु. कानेटकर ने किस क्षेत्र में सबसे अधिक योगदान दिया?

(a) नाटक लेखन
(b) काव्य लेखन
(c) कादंबरी लेखन
(d) लघुनिबंध लेखन
उत्तर: (a) नाटक लेखन
स्पष्टीकरण: व. पु. कानेटकर ने मराठी रंगमंच को समृद्ध किया और कई प्रमुख नाटकों की रचनाएं कीं।

free quiz no	quiz link
6	play quiz
7	play quiz
8	play quiz
9	play quiz
10	play quiz

16. ‘छत्रपति शिवाजी महाराज’ पर लिखे गए किस काव्य को प्रसिद्धि मिली?

(a) ‘शिवाजी’
(b) ‘रामराज्य’
(c) ‘राजवाडा’
(d) ‘शिवस्मरण’
उत्तर: (a) ‘शिवाजी’
स्पष्टीकरण: ‘शिवाजी’ काव्य में छत्रपति शिवाजी के जीवन और संघर्षों को चित्रित किया गया है।

17. पु. ल. देशपांडे की प्रसिद्ध काव्य रचना कौन सी है?

(a) ‘वाचनाचे शास्त्र’
(b) ‘संस्कार’
(c) ‘स्वप्न साकार’
(d) ‘वाऱ्यावरची गाणी’
उत्तर: (d) ‘वाऱ्यावरची गाणी’
स्पष्टीकरण: ‘वाऱ्यावरची गाणी’ पु. ल. देशपांडे की एक प्रमुख काव्य रचना है जो उनकी विशेष शैली को दर्शाती है।

18. संत एकनाथ का जन्म किस स्थान पर हुआ था?

(a) अलंदी
(b) पंढरपूर
(c) मंगळवेढा
(d) अकोला
उत्तर: (b) पंढरपूर
स्पष्टीकरण: संत एकनाथ का जन्म पंढरपूर में हुआ था और उनका साहित्य क्षेत्र में महत्वपूर्ण योगदान था।

19. ‘नाटक’ विधा के संदर्भ में ‘अध्यात्म आणि समाज’ किसने रचा?

(a) कुसुमाग्रज
(b) व. पु. कानेटकर
(c) विजय तेंडुलकर
(d) शं. ना. नवरे
उत्तर: (b) व. पु. कानेटकर
स्पष्टीकरण: व. पु. कानेटकर ने ‘अध्यात्म आणि समाज’ नामक नाटक रचा, जो उनकी सामाजिक दृष्टि को दर्शाता है।

20. ‘तुकाराम गाथा’ किस संत द्वारा रची गई थी?

(a) संत ज्ञानेश्वर
(b) संत तुकाराम
(c) संत एकनाथ
(d) संत रामदास
उत्तर: (b) संत तुकाराम
स्पष्टीकरण: ‘तुकाराम गाथा’ संत तुकाराम द्वारा रचित है, जो उनकी भक्ति और धर्मनिष्ठा को प्रदर्शित करता है।

ree quiz no	quiz link
11	play quiz
12	play quiz
13	play quiz
14	play quiz
15	play quiz

free quiz no	quiz link
16	play quiz
17	play quiz
18	play quiz
19	play quiz
20	play quiz

निष्कर्ष:

मराठी भाषा और साहित्य का इतिहास अत्यंत समृद्ध और विविधतापूर्ण है। संतों के काव्य से लेकर आधुनिक साहित्यिक क्रांतियों तक, मराठी साहित्य ने समाज के हर पहलू को छुआ है। इसके अध्ययन से न केवल भाषा और साहित्य की समझ बढ़ती है, बल्कि समाज और उसकी मानसिकता के बदलावों को भी समझने में मदद मिलती है। मराठी साहित्य के महान लेखकों की रचनाएँ आज भी प्रासंगिक हैं और हमारे समाज को नया दृष्टिकोण देती हैं।

free mcqs for ctet online preparation

	test links
Hindi	Click here
Marathi	Click here
Urdu	Click here
English	Click here
child dev. pedagogy	Click here
environmental studies	Click here
social studies	Click here
mathematics (newly added)	CLICK HERE