Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs संस्कृतमधून मराठीत शब्दांचे रूपांतर: सविस्तर माहिती व २० प्रश्नोत्तरे

संस्कृतमधून मराठीत शब्दांचे रूपांतर (सविस्तर माहिती आणि २० प्रश्नोत्तरे)

प्रस्तावना

संस्कृत भाषा ही मराठीची मूळ भाषा आहे. मराठी भाषेतील अनेक शब्द संस्कृतमधून आलेले आहेत. या शब्दांमध्ये मराठीच्या व्याकरणानुसार बदल होत असतो. या प्रक्रियेला “शब्दरूपांतर” असे म्हणतात. संस्कृतमधून मराठीमध्ये शब्द रूपांतराच्या प्रक्रियेचा अभ्यास केल्याने भाषेतील व्याकरण, शब्दरचना आणि उच्चार यांचे ज्ञान अधिक सखोल होते.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

join our WhatsApp channel for latest update

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

१. संस्कृतमधून मराठीत शब्दरूपांतरणाची प्रक्रिया

१.१ व्याकरणिक नियम

संस्कृतमध्ये शब्दांची रचना कठीण असून ती धातू, प्रत्यय, विभक्ती आणि लिंग यांवर आधारित असते. मराठीत या शब्दांना सोप्या पद्धतीने वापरण्यासाठी काही व्याकरणिक नियम लागू केले जातात.

१.२ स्वरांचे परिवर्तन

संस्कृतमधील काही स्वर मराठीत बदलले जातात.
उदा.

• संस्कृत: काव्यम् → मराठी: काव्य
• संस्कृत: जलम् → मराठी: पाणी

१.३ अनुस्वार व अनुनासिक बदल

संस्कृतमधील अनुस्वार आणि अनुनासिक यांचा मराठीतील उच्चार सुलभ केला जातो.
उदा.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

• संस्कृत: अन्नम् → मराठी: अन्न
• संस्कृत: गङ्गा → मराठी: गंगा

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

१.४ शब्दांच्या शेवटी होणारा बदल

संस्कृतमधील नाम किंवा विशेषणाच्या शेवटी म्, ः, किंवा न् यांचा मराठीमध्ये गाळ केला जातो.
उदा.

• संस्कृत: रामः → मराठी: राम
• संस्कृत: धर्मम् → मराठी: धर्म

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

२. स्वर आणि व्यंजन यांचे बदल

२.१ स्वरांचे बदल

१. संस्कृतमधील आ स्वर मराठीत अ किंवा आ मध्ये बदलतो.
उदा.

• संस्कृत: काव्यम् → मराठी: काव्य

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

२. ई आणि उ हे स्वर मराठीत इ आणि उ स्वरांसह अनुनासिक स्वरांसारखे उच्चारले जातात.
उदा.

• संस्कृत: पुत्रः → मराठी: पुत्र

२.२ व्यंजनांचे बदल

१. ष हा व्यंजनध्वनी मराठीत स होतो.
उदा.

• संस्कृत: कृष्णः → मराठी: कृष्ण
• संस्कृत: पुष्पम् → मराठी: फूल

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

३. प्रत्ययांचे बदल

३.१ संस्कृतमधील -म् चा गाळ

संस्कृतमध्ये शेवटी असलेला -म् मराठीत गाळला जातो.
उदा.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

• संस्कृत: नामम् → मराठी: नाव
• संस्कृत: धनम् → मराठी: धन

३.२ विभक्तींचे बदल

संस्कृतमधील विभक्त्यांमुळे मराठीत योग्य शब्दरूप तयार होतात.
उदा.

• संस्कृत: ग्रामस्य → मराठी: गावाचा
• संस्कृत: पुस्तकस्य → मराठी: पुस्तकाचा

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

४. मराठीत वापरले जाणारे प्रमुख संस्कृत शब्द

४.१ नामांचे रूपांतर

• गुरुः → गुरु
• मित्रम् → मित्र
• राजः → राजा

४.२ विशेषणांचे रूपांतर

• सुन्दरः → सुंदर
• शुभः → शुभ

४.३ क्रियापदांचे रूपांतर

• पठति → वाचतो
• गच्छति → जातो

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

२० बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs) व उत्तरांसह स्पष्टीकरण

प्रश्न १: संस्कृतमधील “धर्मः” चा मराठी शब्द काय आहे?

A) धर्मा
B) धर्म
C) धर्मम्
D) धर्मी

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: संस्कृतमध्ये “धर्मः” च्या शेवटी ः असल्याने मराठीत तो “धर्म” असा रूप घेतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न २: “नामम्” या संस्कृत शब्दाचा मराठी रूप काय आहे?

A) नाम
B) नामा
C) नाव
D) नामी

उत्तर: C
स्पष्टीकरण: “नामम्” मधील म् गाळल्यावर मराठी शब्द “नाव” तयार होतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न ३: “गुरुः” चा योग्य मराठी शब्द कोणता?

A) गुरु
B) गुरू
C) गुरुजी
D) गुरूजी

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: संस्कृतमधील “गुरुः” मध्ये शेवटी असलेला ः मराठीत गाळून “गुरु” बनतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न ४: “कृष्णः” या संस्कृत शब्दाचा मराठी रूप काय आहे?

A) कृष्णा
B) कृष्ण
C) कृश
D) कृष्णम

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: “कृष्णः” च्या शेवटी असलेला ः काढल्यावर मराठी शब्द “कृष्ण” तयार होतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न ५: संस्कृत “पुस्तकम्” चा मराठी शब्द कोणता आहे?

A) पुस्तका
B) पुस्तक
C) पुस्तकं
D) पुस्तकम्

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: “पुस्तकम्” मधील शेवटी म् काढल्यावर मराठी शब्द “पुस्तक” बनतो.

प्रश्न ६: “शुभः” या शब्दाचा मराठीत योग्य अर्थ काय आहे?

A) शुभम
B) शुभ
C) शुभा
D) शुभक

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: “शुभः” मधील शेवटी ः काढून मराठी शब्द “शुभ” तयार होतो.

प्रश्न ७: “ग्रामस्य” या शब्दाचा मराठी रूप काय होईल?

A) गाव
B) गावाचा
C) गावास
D) ग्राम

उत्तर: B
स्पष्टीकरण: संस्कृत “ग्रामस्य” चा अर्थ मराठीत “गावाचा” होतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न ८: “सुन्दरः” या संस्कृत शब्दाचा मराठी रूप कोणता आहे?

A) सुंदर
B) सुंदरम्
C) सुंदरा
D) सुंदरक

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: “सुन्दरः” मधील शेवटी ः गाळून “सुंदर” शब्द तयार होतो.

प्रश्न ९: “अन्नम्” चा मराठी अर्थ काय आहे?

A) अन्न
B) अन्ना
C) अन्नम्
D) अन्नाला

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: “अन्नम्” मधील म् काढल्यावर “अन्न” हा मराठी शब्द तयार होतो.

प्रश्न १०: “जलम्” या संस्कृत शब्दाचा मराठी रूप काय आहे?

A) जल
B) जला
C) पाणी
D) जलम्

उत्तर: C
स्पष्टीकरण: “जलम्” हा संस्कृत शब्द मराठीत “पाणी” असा अर्थ घेतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न ११: “राजः” चा मराठी शब्द कोणता?

A) राजा
B) राज
C) राजम
D) राजी

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: “राजः” मधील शेवटी ः काढल्यावर “राजा” शब्द तयार होतो.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

प्रश्न १२: “विद्यार्थी” हा शब्द संस्कृतमधून मराठीत कसा आला?

A) विद्यार्थी
B) विद्यार्थीः
C) विद्यार्थिन
D) विद्यार्थिम

उत्तर: A
स्पष्टीकरण: “विद्यार्थी” हा शब्द मराठीमध्ये तसाच स्वीकारला गेला आहे.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs

निष्कर्ष

संस्कृतमधून मराठीत शब्दांचे रूपांतर मराठी भाषेची समृद्धी आणि सुलभता वाढवते. यामुळे भाषा शिकणे सोपे होते आणि दोन भाषांतील ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक संबंध स्पष्ट होतात.

Transformation of Words from Sanskrit to Marathi Detailed Information and 20 MCQs