Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs बाल विकासाचे सिद्धांत: माहिती आणि 20 CTET प्रश्नोत्तर

बच्च्यांच्या मानसिक विकासाचे सिद्धांत (Principles of Child Development)

बच्च्यांच्या मानसिक विकासावर विविध तत्त्वज्ञान आणि मानसशास्त्रीय सिद्धांत आधारलेले आहेत. हे सिद्धांत त्यांच्या संज्ञानात्मक, भावनिक, सामाजिक, व भाषिक विकासाला दिशा देतात. मानसिक विकास हा एका सतत चालणाऱ्या प्रक्रियेसारखा असतो जो वय, अनुभव, व सामाजिक संवादांवर आधारित असतो.

join WhatsApp channel for latest update

बच्च्यांच्या मानसिक विकासावर विविध तत्त्वज्ञान आणि मानसशास्त्रीय सिद्धांत आधारलेले आहेत. हे सिद्धांत त्यांच्या संज्ञानात्मक, भावनिक, सामाजिक, व भाषिक विकासाला दिशा देतात. मानसिक विकास हा एका सतत चालणाऱ्या प्रक्रियेसारखा असतो जो वय, अनुभव, व सामाजिक संवादांवर आधारित असतो.

बच्च्यांच्या मानसिक विकासाचे मुख्य सिद्धांत

1. पियाजेचा संज्ञानात्मक विकासाचा सिद्धांत (Jean Piaget’s Cognitive Development Theory)

पियाजेच्या मते, मानसिक विकास चार टप्प्यांमध्ये होतो:

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

बच्च्यांच्या मानसिक विकासावर विविध तत्त्वज्ञान आणि मानसशास्त्रीय सिद्धांत आधारलेले आहेत. हे सिद्धांत त्यांच्या संज्ञानात्मक, भावनिक, सामाजिक, व भाषिक विकासाला दिशा देतात. मानसिक विकास हा एका सतत चालणाऱ्या प्रक्रियेसारखा असतो जो वय, अनुभव, व सामाजिक संवादांवर आधारित असतो.

• संवेदी-मोटर अवस्था (0-2 वर्षे): मुलं त्यांच्या संवेदना व हालचालीद्वारे जगाला ओळखतात.
• पूर्व-संकल्पनात्मक अवस्था (2-7 वर्षे): मुलं विचार करताना वस्तूंच्या स्वरूपावर केंद्रित राहतात.
• ठोस संकल्पनात्मक अवस्था (7-11 वर्षे): तर्कशुद्ध विचार प्रक्रिया सुरू होते.
• औपचारिक संकल्पनात्मक अवस्था (11 वर्षांनंतर): गृहितांवर आधारित विचार प्रक्रिया विकसित होते.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

2. विगोत्स्कीचा सामाजिक-सांस्कृतिक सिद्धांत (Lev Vygotsky’s Sociocultural Theory)

• मानसिक विकास सामाजिक संवादातून होत असतो.
• झोन ऑफ प्रोक्षिमल डेव्हलपमेंट (ZPD): शिक्षक आणि पालक मार्गदर्शनाद्वारे मुलांना पुढील ज्ञान मिळवून देऊ शकतात.
• भाषा ही मानसिक विकासाची मुख्य साधनं आहे. Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

3. एरिक्सनचा मानसशास्त्रीय विकासाचा सिद्धांत (Erik Erikson’s Psychosocial Development Theory)

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

• मानसिक विकास 8 टप्प्यांमध्ये होतो, जसे की विश्वास विरुद्ध अविश्वास, स्वायत्तता विरुद्ध शरम, इत्यादी.
• प्रत्येक टप्प्यावर विशिष्ट सामाजिक आव्हानं असतात.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

4. कोल्बर्गचा नैतिक विकासाचा सिद्धांत (Lawrence Kohlberg’s Moral Development Theory)

• नैतिक विचार तीन मुख्य टप्प्यांमध्ये विकसित होतात: पूर्व-संकेतिक, संकेतिक, आणि उत्तर-संकेतिक स्तर.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

CTET प्रश्न आणि उत्तर (20 MCQs)

1. पियाजेच्या मते, बालपणात कोणत्या वयात ‘ठोस संकल्पनात्मक टप्पा’ सुरू होतो?
(a) 2-4 वर्षे
(b) 4-7 वर्षे
(c) 7-11 वर्षे
(d) 11-15 वर्षे
उत्तर: (c) 7-11 वर्षे
स्पष्टीकरण: या टप्प्यात मुलं तर्कशुद्ध विचार करू लागतात आणि वस्तूंच्या वास्तविक स्वरूपावर विचार करतात.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Cognitive Development of Children Key Concepts & MCQs

2. ‘झोन ऑफ प्रोक्षिमल डेव्हलपमेंट’ हा संकल्पना कोणत्या मानसशास्त्रज्ञाने मांडली?
(a) पियाजे
(b) विगोत्स्की
(c) एरिक्सन
(d) कोल्बर्ग
उत्तर: (b) विगोत्स्की Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs
स्पष्टीकरण: विगोत्स्कीने सांगितले की मुलं अधिक कौशल्य संपादनासाठी शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाची आवश्यकता असते.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

3. मुलांच्या मानसिक विकासासाठी भाषा कोणत्या प्रकारे महत्त्वाची आहे?
(a) फक्त संवादासाठी
(b) केवळ वाचनासाठी
(c) सामाजिक व संज्ञानात्मक विकासासाठी
(d) परीक्षा उत्तीर्ण होण्यासाठी
उत्तर: (c) सामाजिक व संज्ञानात्मक विकासासाठी

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

4. एरिक्सनच्या सिद्धांतानुसार, ‘स्वायत्तता विरुद्ध शरम’ हा टप्पा कोणत्या वयात येतो?
(a) 0-1 वर्ष
(b) 1-3 वर्ष
(c) 3-6 वर्ष
(d) 6-12 वर्ष
उत्तर: (b) 1-3 वर्ष
स्पष्टीकरण: या वयात मुलं स्वतःचे निर्णय घेण्याची क्षमता विकसित करतात.

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Cognitive Development of Children Key Concepts & MCQs

5. कोल्बर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतानुसार, नैतिक विकासाचा पहिला स्तर कोणता आहे?
(a) पूर्व-संकेतिक
(b) संकेतिक
(c) उत्तर-संकेतिक
(d) सामाजिक-नैतिक
उत्तर: (a) पूर्व-संकेतिक

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

6. संवेदी-मोटर टप्प्याचा उद्देश कोणता आहे?
(a) भाषा कौशल्यांचा विकास
(b) तर्कशुद्ध विचार प्रक्रिया
(c) संवेदनांमुळे वस्तू ओळखणे
(d) सामाजिक संवादाचा अभ्यास
उत्तर: (c) संवेदनांमुळे वस्तू ओळखणे

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

7. एरिक्सनच्या मते, किशोरवयात कोणत्या आव्हानाचा सामना करावा लागतो?
(a) ओळख विरुद्ध भूमिका गोंधळ
(b) स्वायत्तता विरुद्ध शरम
(c) विश्वास विरुद्ध अविश्वास
(d) उत्पादनक्षमता विरुद्ध न्यूनगंड
उत्तर: (a) ओळख विरुद्ध भूमिका गोंधळ

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

8. विगोत्स्कीच्या मते, मानसिक विकासाचा मुख्य स्रोत कोणता आहे?
(a) व्यक्तीगत अनुभव
(b) सामाजिक संवाद
(c) शिक्षण पद्धती
(d) पुस्तक वाचन
उत्तर: (b) सामाजिक संवाद

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

9. पियाजेच्या मते, ‘पूर्व-संकल्पनात्मक अवस्था’ कशासाठी प्रसिद्ध आहे?
(a) तर्कशुद्ध विचार
(b) संवेग व व्यक्तिमत्व विकास
(c) आडाखा विचार प्रक्रिया
(d) प्रत्यक्ष अनुभव
उत्तर: (c) आडाखा विचार प्रक्रिया

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

10. मुलांना समस्यांची सोडवणूक कशी शिकवावी?
(a) फक्त व्याख्यानद्वारे
(b) प्रायोगिक उपक्रमांद्वारे
(c) फक्त पाठांतराद्वारे
(d) मुलांना स्वतंत्र ठेवून
उत्तर: (b) प्रायोगिक उपक्रमांद्वारे

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

11. ‘ZPD’ चा पूर्ण फॉर्म काय आहे?
(a) Zone of Positive Development
(b) Zone of Proximal Development
(c) Zone of Practical Development
(d) Zone of Progressive Development
उत्तर: (b) Zone of Proximal Developmen

Cognitive Development of Children Key Concepts & MCQs

12. मानसिक विकासात खेळाचे महत्त्व काय आहे?
(a) मनोरंजनासाठी
(b) तणाव कमी करण्यासाठी
(c) शारीरिक व मानसिक विकासासाठी
(d) शिस्त लावण्यासाठी
उत्तर: (c) शारीरिक व मानसिक विकासासाठी

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

13. कोल्बर्गच्या नैतिक विकासाच्या दुसऱ्या स्तराचे नाव काय आहे?
(a) संकेतिक स्तर
(b) पूर्व-संकेतिक स्तर
(c) नैतिक स्तर
(d) उत्तर-संकेतिक स्तर
उत्तर: (a) संकेतिक स्तर

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

14. पियाजेच्या टप्प्यांनुसार कोणत्या वयात बालक कल्पनाशक्तीचा उपयोग करतो?
(a) 0-2 वर्षे
(b) 2-7 वर्षे
(c) 7-11 वर्षे
(d) 11 वर्षांनंतर
उत्तर: (b) 2-7 वर्षे

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

15. ‘आंतरकरण’ म्हणजे काय?
(a) बाह्य जगाच्या प्रभावाचा अभ्यास
(b) आंतरिक प्रेरणा विकसित करणे
(c) मुलांच्या भावना समजावून घेणे
(d) मुलांचा तर्कशुद्ध विचार
उत्तर: (b) आंतरिक प्रेरणा विकसित करणे

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

16. मानसिक विकासाची गती कशावर अवलंबून असते?
(a) वंशपरंपरा
(b) पर्यावरण
(c) दोन्ही
(d) फक्त शिक्षणावर
उत्तर: (c) दोन्ही

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

17. विगोत्स्कीच्या मते, भाषा ही कशासाठी महत्त्वाची आहे?
(a) संवादासाठी
(b) मानसिक कार्यासाठी
(c) वैयक्तिक विकासासाठी
(d) सर्वांसाठी
उत्तर: (d) सर्वांसाठी

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

18. मुलांचे मानसिक विकासाचे पहिले टप्पे कोणते आहेत?
(a) सामाजिक व भावनिक विकास
(b) संवेदी व मोटर विकास
(c) शैक्षणिक व भावनिक विकास
(d) तर्कशुद्ध व नैतिक विकास
उत्तर: (b) संवेदी व मोटर विकास

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

19. मुलांमध्ये नैतिक निर्णय क्षमता विकसित करण्यासाठी शिक्षकाला काय करावे?
(a) व्याख्यान द्यावे
(b) नैतिक कहाण्या सांगाव्यात
(c) कठोर नियम लावावेत
(d) वयस्कांसारखे वागावे
उत्तर: (b) नैतिक कहाण्या सांगाव्यात

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

**20. मानसिक विकासात व्यक्तिमत्वाचा प्रभाव क

सा पडतो?**
(a) बाह्य वर्तणुकीद्वारे
(b) आंतरिक प्रेरणेने
(c) सामाजिक परस्परसंवादाद्वारे
(d) सर्व पर्याय योग्य
उत्तर: (d) सर्व पर्याय योग्य

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs

Child Development Principles Insights & 20 CTET MCQs